تقابل بایدن و پادشاهی عربستان: آیا این پایان روابط بین دو کشور است؟
ریاست جمهوری جو بایدن از آغاز درزمینهٔ روابط میان دو کشور تحت آزمایش قرار داشت. آقای بایدن در سفرهای انتخاباتی خود قول داد که عربستان صعودی را به دلیل سوءاستفادههای گسترده از حقوق بشر به حاشیه براند و این کشور “بهای کشتن جمال خاشوقچی یکی از نویسندگان واشنگتنپست را خواهد پرداخت”.
اما تعداد کمی میتوانستند پیشبینی کنند که مشارکت بین دو کشور که سالها از طریق فروش گسترده سلاحهای آمریکا به ریاض بهجای همکاری درزمینهٔ امنیت و انرژی صورت میگرفت، رو به وخامت خواهد گذاشت.
روز چهارشنبه آقای بایدن طی صحبتی که نشانگر خروج احتمالی آمریکا از روابط استراتژیک 10 ساله با عربستان بود اظهار داشت که عربستان، دیگر اعضای اوپک و روسیه باید عواقب کاهش تولید نفت را که احتمالاً سبب افزایش قیمت انرژی در سراسر دنیا خواهد شد، بپذیرند.
عربستان سعودی گفت که کاهش تولید برای حفظ بازار نفت باثبات» طراحیشده است اما کاخ سفید ریاض را متهم کرده است که در جنگ روسیه با اوکراین طرف روسیه را گرفته است و آمریکا هشدار داد که درنتیجه این عمل روابط خود با عربستان ر ا مجدداً بازبینی خواهد کرد.
این نظریات تهدیدی برای از بین بردن مشارکت استراتژیک میان دو کشور هستند که با حملات 11 سپتامبر و تحریم نفت در دهه 1970 مواجه شدند. چیزی که به گفته تحلیلگران متخصص بهآسانی بهبود نخواهد یافت.
کارن الیوت هاوس نویسنده عربستان سعودی – مردم، گذشته، دین، خطاها و آینده» و عضو ارشد مرکز Belfer در دانشگاه هاروارد در مصاحبهای با ایندیپندنت در هفته جاری گفت: به مدت 43 به عربستان سعودی میرفتم و هیچگاه روابط بین دو کشور را به این بدی ندیدهام.
عربستان سعودی بزرگترین واردکننده تسلیحات از آمریکا در سراسر دنیا است و به تولیدکنندگان و تکنسینهای تسلیحات آمریکایی برای حفظ امنیت خود بسیار وابسته است. پس از دیدار بایدن از ریاض در ماه جولای، دولت او تأیید کرد که 3 میلیارد دلار موشکهای Patriot را فروخته است. عربستان سعودی دلیل این هزینه گزاف برای تسلیحات آمریکایی را مواجه با رقیب منطقهای خود ایران عنوان کرده است. دولتهای متوالی در آمریکا عنوان کردهاند که قصد آنها ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هستهای به هر نحوی است و برای نیل به این هدف متحدان امنیتی برای خود فراهم کردهاند.
اکنون فروش تسلیحات مورد تهدید قرار دارد. تصمیم عربستان برای کاهش تولید نفت سبب واکنشهای خشمگینانه سناتورهای دموکراتی شده است که قدرت لازم برای به تأخیر انداختن یا توقف فروش تسلیحات به ریاض را دارند. برای سالها دموکراتهای پیشرو به دنبال جنگ عربستان در یمن خواستار توقف فروش
تسلیحات به عربستان شدهاند. تقریباً 15000 غیرنظامی در این جنگ کشتهشدهاند که بیشتر آنها تحت حمله هوایی ائتلافی به رهبری عربستان کشتهشدهاند که از تجهیزات نظامی ساخت آمریکا استفاده کرده است.
در هفته جاری سناتور باب مندز رئیس کمیته روابط خارجی سنا که درزمینهٔ فروش سلاح غفلت کرده است را بر عهده دارد در بیانیهای که عربستان سعودی آن را تصمیم وحشتناکی» نامیده است که متضمن جنگ روسیه در اوکراین است خواستار توقف فروش تسلیحات به عربستان سعودی شد.
آقای مندز افزود:ایالاتمتحده باید فوراً همه جوانب همکاری با عربستان ازجمله هرگونه فروش سلاح و همکاری امنیتی ورای آنچه برای دفاع از پرسنل و منافع آمریکا کاملاً ضروری است را متوقف کند. من اجازه همکاری با ریاض را تا زمانی که این پادشاهی جایگاه خود درزمینهٔ جنگ در اوکراین را مجدداً بازبینی نکند، نخواهم داد. دیگر بازی تمام است».
نظرات او توسط سناتورهای دموکرات ریچارد بلومنتال و رو کانا که هردو در کمیته خدمات مسلح سنا مشغول به کار هستند، تکرار شد. این سناتورها همچنین در سرمقالهای که اعلامکننده این برنامه بود قانونی را پیشنهاد کردند که بهموجب آن فروش تسلیحات آمریکا به عربستان فوراً متوقف میشود».
آقای بلومنتال روز چهارشنبه در یک کنفرانس خبری در کنگره اظهار داشت که: عربستان نمیتواند بدون مواجه با عواقب کار خود با چنین اشتباهی کنار بیاید. اقدامات عربستان کمک و مباشرت در حمله مجرمانه وحشیانه توسط روسیه محسوب میشود. آنها اقتصاد جهانی را به خطر میاندازند و قیمت گاز را برای آمریکاییها افزایش میدهند».
طبق گفته علی شیهابی تحلیلگر و نویسنده سعودی، شدت واکنش آمریکا مقامات ریاض را بهتزده کرده است.
او در هفته جاری به ایندیپندنت گفت: آنها بسیار غافلگیر شدهاند. هرگز انتظار نداشتند که آمریکاییها از آنها توقع ضربه زدن به صادرات اصلی و منبع درآمد اصلی خود را داشته باشند».
وی افزود: احساس مقامات سعودی این است که آنها تولید را هوشمندانه افزایش میدهند تا مطمئن شوند که قیمت نفت افزایش نخواهد یافت. آنچه آنها متعهد نشدند و از آمریکا انتظار نداشتند که از آنها توقع انجام آن را داشته باشد، کاهش قیمت نفت بود. این حرف پوچی درباره همسویی با پوتین است، زمانی که قیمت نفت به زیر صفر رسید، آمریکاییها خشمگین شدند و عربستان را تحتفشار قراردادند تا با همکاری روسیه قیمت نفت را بهجای پیشین بازگرداند. اتهاماتی در کنگره و در میان دولتمردان مطرحشده بود که عربستان سعودی درصدد ورشکسته سازی صنعت نفت شیل و تخریب صنعت نفت آمریکا است. مردم آن را فراموش میکنند. خارقالعاده است که حافظه انسان چقدر کوتاه است.»
سؤالی که اکنون وجود دارد این است که این اختلاف تا کجا پیش خواهد رفت. خانم هاوس که برای بیش از 40 سال در مورد عربستان سعودی گزارش داده است اعتقاد دارد که تا زمانی که آقای بایدن رئیسجمهور باشد این روابط بهبود نخواهند یافت.
او گفت: آقای بایدن با دیده تحقیر به عربستان سعودی مینگرد و بنابراین به این پادشاهی و حاکم مشروع آن که حدود نیمقرن احتمالاً بر سر کار خواهد بود اهانت کرده است. بیاعتمادی و عداوت شخصی بسیار زیاد است.»
خانم هاوس افزود که اختلافات میان دولت بایدن و عربستان سعودی ورای موضوع قیمت نفت است و رابطه آنها توسط رئیسجمهورهای دموکرات اخیر همچون گذشته موردتوجه قرار نگرفته است. علت آن است که تمرکز بیشتری بر انرژی تجدید پذیر دوری از سوختهای فسیلی وجود دارد.
طبق گفته خانم هاوس: بایدن تلاش کرده است تا شهرت و اعتبار عربستان را از بین ببرد و آن را منزوی سازد؛ و حتی زمانی که در ماه جولای برای دیداری به عربستان رفت دست از اهانت نکشید و به گزارشگران گفت که ولیعهد عربستان ازنظر او متهم به قتل خاشوقچی است. علت اصلی تنشهای کنونی عدم وجود اعتماد در آمریکا برای پشتیبانی از عربستان سعودی بهخصوص در زمان کنونی است که آمریکا کمتر از قبل به نفت عربستان نیاز دارد.»
در همین حین آقای شیهابی اعتقاد دارد که اگر آرام تر و خونسردتر رفتار کنند، نتیجه بهتری میگیرند. مشارکت اهمیت بسیار دارد.
وی به ایندیپندنت گفت: درنهایت من فکر میکنم منطق حاکم خواهد شد، جدای این صحبتها، منفعت آمریکا در جریان آزاد نفت از کشورهای حوزه خلیجفارس است. زمانی که آمریکاییها درباره امنیت در خلیج صحبت میکنند، حضور آنها برای تضمین جریان آزاد نفت برای متحدانش و اقتصاد جهانی است.»
همچنین اضافه کرد: آمریکا برای حمایت از منافع خود و متحدانش در آن منطقه حضور دارد و این کار لوریجی به این کشور در مقابل کشورهایی همچون چین، ژاپن، هند و اروپا میدهد که به نفت تولیدی در خلیجفارس وابسته هستند؛ بنابراین در آنجا منفعت عمومی وجود دارد و ازنظر من سیاستمداران آمریکایی در احساسات خود پیش از انتخابات میاندوره سردرگم هستند.»
در همین حین گروههای حقوق بشر از تمرکز جدید بر ریاض استقبال کردهاند.
مایکل پیج قائممقام بخش خاورمیانه در دیدهبان حقوق بشر به ایندیپندنت گفت: چندان غافلگیرکننده نیست که ولیعهد عربستان شاهزاده محمد بن سلمان نه مقادیر موردنظر آمریکا و نه منافع کوتاهمدت را به اشتراک نمیگذارد. بهعنوان رهبری که سرکوبهای وحشیانه داخلی و قتل و جرایم جنگی بین کشورها را بررسی کرده است، چگونه متخصصین سیاست خارجی معروف بایدن توانستهاند خود را در این مورد که MBS درزمینهٔ تولید نفت یا حقوق بشر بهجای پوتین جانب بایدن را بگیرد، گول بزنند.
خانم هاوس اشاره کرد که پس از حملات 11 سپتامبر، دولتهای آمریکا و عربستان سعودی در پشتصحنه همکاریهای آرامی داشتند تا خسارت به این همکاری را کاهش دهند و نیز بهمنظور حفظ روابط امنیتی ضروری در مقابل خشم داخلی در آمریکا .
او به ایندیپندنت گفت: این بار این دولت بایدن است که سنتیمنت ضد عربستان را برمیانگیزد، شرایطی کاملاً متفاوت».
این روابط پیشتر با بالا و پایینهای بسیاری مواجه بوده است اما صحبت اخیر، آخرین مورد در میان مجموعه اختلافات میان دو کشور در همهچیز است از نفت، جنگ، حقوق بشر گرفته تا نگرش جهانی که در بدترین شرایط قرار دارد. از زمان حمله روسیه به اوکراین، آقای بایدن درباره یک نبرد جهانی میان استبداد و دموکراسی»، نگرشی که سؤالات مختص به خود را درزمینهٔ روابط آمریکا با عربستان سعودی به همراه دارد، سخن گفته است که خودکامگی مطلق درجایی است که اختلاف عقیده وجود ندارد.
آخرین اختلاف حاصل تصمیم کشورهای عضو اوپک و روسیه برای کاهش تولید نفت بود، حرکتی که تهدید به افزایش قیمت انرژی در سراسر جهان کرد زیرا قیمتها درنتیجه حمله روسیه به اوکراین افزایش مییابند. از همه مهمتر در دولت بایدن احتمال افزایش قیمت گاز در آمریکا پیش از انتخابات میاندوره افزایش یافت که ممکن است به حزب دموکرات بایدن در رأیی که نبردی برای نجات دموکراسی نامیده شده است، آسیب وارد کند.
این تصمیم تا حدی به این دلیل که آقای بایدن شخصاً برای متقاعدسازی ریاض به افزایش تولید در ماه جولای مداخله کرده بود، سبب خشم کاخ سفید شد. این اتفاق در زمان اولین بازدید بایدن از عربستان بهعنوان رئیسجمهور و اولین بازدید او از زمانی که متعهد شده بود به دلیل قتل کمال خاشوقچی توسط عوامل سعودی، عربستان را به انزوا بکشاند صورت گرفته بود.
بنا به اعلام والاستریت ژورنال که به منابع دولتی عربستان سعودی ارجاع داده بود، سعودیها درصدد بودهاند تا پیش از آقای بایدن تولید نفت را تا 500000 بشکه در روز افزایش دهند اما ولیعهد این کشور این مقدار را تا 100 هزار بشکه کاهش داد. طبق نوشته این نشریه، وزارت امور خارجه آمریکا در ایمیلی به وزیر انرژی سعودی شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان عنوان کرده است که او آمریکا را در خصوص میزان افزایش گمراه کرده است.
اتهامات متقابلی نیز بهصورت عمومی شکل گرفت. کاخ سفید در بیانیهای اعلام کرد که تصمیمگیری کوتهبینانه اوپک پلاس برای کاهش سهمیه تولید درحالیکه اقتصاد جهانی با تأثیر منفی و مستمر حمله پوتین به اوکراین دستوپنجه نرم میکند، رئیسجمهور را ناامید ساخته است».
تنشها در روز سهشنبه زمانی که سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید جان کربی اظهار داشت که آمریکا درصدد تجدیدنظر در مورد رابطه آمریکا با عربستان است، شدت گرفت.
آقای کربی طی مصاحبهای که با CNN داشت گفت: من فکر میکنم که رئیسجمهور کاملاً واضع بیان کردهاند که ما باید به بازنگری این رابطه ادامه دهیم؛ و قطعاً او تحت تأثیر تصمیم اوپک به این نتیجه رسیده است.»
دیدگاهتان را بنویسید